ESSEN – Robotland

Essen
Spoorwegloods biedt duurzaam onderdak aan honderden robots.

In Essen, aan de grens met Nederland, werd tussen 1854 en 1968 de inhoud van goederentreinen gecontroleerd door de douane en overgeladen op andere treinen. Dit gebeurde in een indrukwekkend treinstation met onder andere quarantainestallen en overslagloodsen. In een van die loodsen huist tegenwoordig het educatieve Robotland. Maar dat kon pas na een restauratiecampagne met uitzonderlijk oog voor energiezuinigheid en duurzaamheid.

In 2018-2019 liet de gemeente de loods casco restaureren door restauratie-aannemer Monument Goedleven, onder begeleiding van ANNO Architecten. Doel was het gebouw in zijn aloude glorie te herstellen en bouwfysisch weer helemaal op punt te zetten. Aangezien de loods sinds de bouw in 1902 geen echte verbouwingen had gekend, is er bij de restauratie dan ook voor gekozen om de nieuwe ingrepen tot een minimum te beperken. 

De loods is een gebouw met een heel typische vormgeving. Het is aan weerskanten voorzien van een perron, zowel aan de binnen- als de buitenzijde. De trein uit Nederland kwam aan op het buitenste perron, en liet zijn cargo overladen op de Belgische trein die binnen stond te wachten. De sporen zijn intussen verdwenen, maar de perrons met hun grote rolpoorten zijn nog steeds aanwezig. 
Door die talrijke poorten en de immense omvang van de loods, is het gebouw vandaag haast niet te verwarmen. Daarom koos men ervoor om kantoren en vergaderruimte onder te brengen in een glazen box-in-box, aan het uiteinde van de perrons. Slechts twee van de rolpoorten zijn nu nog in gebruik als nooduitgangen. De andere zijn vastgezet en voorzien van uit de kluiten gewassen tochtstrips.

Daar waar ooit een lichtstraat voor natuurlijke lichtinval zorgde, lagen voor de restauratie minderwaardige golfplaten. Deze lichtstraat is nu teruggebracht, met zonnecellen geïntegreerd in het glas. Dankzij deze innovatieve techniek fungeerde de site als pilootlocatie voor het Europese project DEMI MORE (Demonstration of Energy efficiency by Measurement and Innovation gives MORE). Dit project promoot via subsidies energie-efficiëntie en hernieuwbare energie bij openbare erfgoedgebouwen. 

Gelijktijdig met de restauratie is de gemeente Essen op zoek gegaan naar een partner die een nieuwe bestemming aan het gebouw kon geven. In 2020 nam Robotland haar intrek in de goederenloods. Het is een technologiepark dat op interactieve wijze bezoekers laat kennismaken met innovatieve transport- en robottechnieken. Robotland behoudt de loods als één grote, open ruimte, die op omkeerbare wijze ruimte biedt aan haar wisselende installaties. De belangrijkste permanente ingrepen zijn de inbreng van een extra box en zwevend platform in de spoorbedding ter hoogte van de burelen, en een leuning langsheen de interne spoorbedding, voor de veiligheid van de bezoekers. 

Project
Restauratie van een spoorwegloods
Oorspronkelijke functie
NMBS-goederenloods
Nieuwe functie
Interactief technologiepark
Bescherming
als monument sinds 2003
Oplevering
2020
Premie
deels bekostigd met een erfgoedpremie van 3.338.789,25 €
Ontwerper
ANNO Architecten