KRUISEM - Hof Ter Beemt

Kruisem
Co-housing in een vierkantshoeve

In 2014 kochten zeven gezinnen deze in verval geraakte vierkantshoeve in Zingem, een kleine deelgemeente van Kruisem. Ze maakten er zeven woningen van, aangevuld met gemeenschappelijke ruimtes waaronder een binnenkoer, (fietsen)berging, parking en werkatelier. De bewoners renoveerden in één beweging ook de tuin en de boomgaard, en ze legden een moestuin aan. Deze jonge gezinnen koppelen een ecologisch engagement aan hun liefde voor erfgoed. Ze ontrafelden de geschiedenis van de plek, maakten een beheersplan om de erfgoedwaarden veilig te stellen en zochten tegelijk naar duurzame ecologische oplossingen bij de herbestemming. 

De uitvoering van dit project was in handen van aNNo architecten, gespecialiseerd in restauratie met een hedendaagse zin voor kwaliteit, en MVC architecten, die staan voor integraal duurzaam bouwen. De samenwerking leidde tot een maximaal behoud van de bestaande gebouwen. De open ruimtes zoals de binnenkoer, de moestuin en boomgaard, de haag- en padenstructuur werden teruggebracht naar de functies waarvoor ze vroeger gebruikt werden. Om toekomstige veranderingen op te vangen, is elke woning als een aparte eenheid opgevat met voldoende privacy voor elke bewoner. 

Ook op vlak van technieken vinden onroerenderfgoedzorg en duurzaamheid elkaar. De gehele buitenschil is aan de binnenzijde geïsoleerd met cellulose of met kalkhennep. Aan de buitenzijde zijn de muren afgewerkt met natuurlijke kalkpleisters en minerale verven. Het nieuwe schrijnwerk is voorzien van drievoudige beglazing. Het gelijkvloers kreeg in een deel van de woningen een kalkhennepchape op een schelpenlaag en in een ander deel een gegoten betonplaat met EPS-platen. De centrale verwarming wordt gevoed door een gemeenschappelijke ketel, gestookt met CO2-neutrale pellets.

De verwevenheid met het plaatselijke sociale weefsel, haast onvermijdelijk bij een vierkantshoeve in het centrum van een dorp, wordt dankzij deze herbestemming verder uitgespeeld. Voor het voorafgaand historisch onderzoek werd een beroep gedaan op de kennis van de plaatselijke heemkundige kring en buurtbewoners. Elke Zingemnaar kent het Hof Ter Beemt, dat ooit door de scouts en voor het jaarlijkse dorpsfeest werd gebruikt. Vandaag speelt de hoeve opnieuw een rol van betekenis in de plaatselijke gemeenschap. De bewoners zetten vaak hun deuren open om mensen te ontvangen, organiseren rommelmarkten en moestuinlessen voor kinderen, en er is een afhaalpunt voor lokaal geproduceerde voeding.

Door de openheid van deze herbestemming en de nadruk op duurzaamheid, is het Hof Ter Beemt een uitnodiging voor mensen die zich willen verenigen rond erfgoed. Het project toont op mooie wijze aan dat beschermd erfgoed een antwoord kan zijn op de verdichtingsproblematiek, ook in kleine dorpskernen. 

In 2019 was het Hof Ter Beemt laureaat van de Onroerenderfgoedprijs.
 

Project
Co-housing in vierkantshoeve
Oorspronkelijke functie
hoeve en landbouwstokerij
Nieuwe functie
meerdere gezinswoningen
Bescherming
als monument sinds 1980
Oplevering
2019
Ontwerper
aNNo architecten, MVC architecten