De Koloniën van Weldadigheid waren een grootschalig sociaal experiment uit de 19^deeeuw, waarbij men armoede en landloperij probeerde te bestrijden door middel van noesten arbeid op het land. Eén van die zeven koloniën ligt in Merkplas. (Voor meer info, zie de fiche over de Koloniën.)

Zo’n kolonie moest zelfbedruipend zijn, en in Merksplas speelde de Grote Boerderij daarin een belangrijke rol. 

De Grote Boerderij was een centrale plek waar de landlopers, onder toezicht van bewakers, het zware werk deden. Het was een gemengd bedrijf met veeteelt en akkerbouw, onder leiding van een landbouwingenieur. De site bestaat uit twee woonstalhuizen, paardenstallen, koeienstallen, een grote hooischuur, aardappelkelders en enkele open schuren voor hooi en stro. De boerderij is strategisch gepositioneerd binnen de kolonie, vlakbij de kapel en de slaapzalen van de landlopers.

Na de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993 stopte de bedrijvigheid op de Grote Boerderij en kwamen de gebouwen stelselmatig in verval. Het gemeentebestuur van Merksplas kocht de Grote Boerderij en de kapel over van de Regie der Gebouwen, en met ondersteuning van de vzw Kempens Landschap werkte ze een herbestemmingsplan uit. De voormalige Rijksweldadigheidskolonie moet uitgroeien tot een toeristisch ankerpunt, met een combinatie van cultuurtoerisme en recreatieve vrijetijdsbesteding. De Grote Hoeve en de kapel vormen het centrale punt voor de ontsluiting en beleving van het gigantische domein. Op basis van een gefaseerd masterplan sloot de Vlaamse Regering een meerjarenpremieovereenkomst met de gemeente, voor de restauratie van de kapel en de Grote Boerderij. De eerste vier (van tien) fasen van dit masterplan zijn intussen uitgevoerd, waarin het zuidelijke woonstalhuis, de open schuren, de bijgebouwen van de aardappelkelders, de paardenstallen, en het dak van de kapel werden gerestaureerd. Er is eveneens een ruime parking voor auto’s en bussen aangelegd.

Vandaag is het zuidelijke woonstalhuis een brasserie en bezoekerscentrum. In de bijgebouwen van de aardappelkelders heeft een lokale voetbalploeg onderdak gekregen. De kapel en de open schuren worden gebruikt voor allerlei feesten en evenementen. De paardenstallen zijn herbestemd tot hotel. In de komende jaren volgen de restauraties van de koeienstallen, hooischuur, hangar, quarantainestal, noordelijke woonstalhuis, aardappelkelders en de gevels en het interieur van de kapel.

De visie in dit immense restauratieproject is het herstel van de Grote Hoeve en kapel naar hun grandeur van weleer. Door latere, minderwaardige toevoegingen te verwijderen en waardevolle, storende lacunes te reconstrueren, komt het oorspronkelijke ontwerp van architect Victor Besme (1834-1904) weer volledig tot zijn recht.