OVERIJSE - Sanatorium Lemaire

Overijse
Een oplopende discussie over een modernistisch icoon leidde een leerzaam traject in.

Het modernistische sanatorium Lemaire, in de jaren 1930 ontworpen door Maxime Brunfaut, werd herbestemd tot rust- en verzorgingstehuis met assistentiewoningen. In 2008 startten hierover de eerste gesprekken, maar de vergaderingen verliepen moeizaam. Zowel de bouwheer-architect als Onroerend Erfgoed bleven hardnekkig bij hun standpunten. Zeker wat betreft de inplanting en de omvang van de nieuwe uitbreiding liepen de emoties soms hoog op. Maar gelukkig bleven beide partijen luisteren naar elkaar, en in gesprek met elkaar. Gaandeweg ontdekte men een gemeenschappelijk belang: het sanatorium in ere herstellen! Plots ontstond er tussen beide partijen een sfeer van openheid en bereidheid, en kon het samenwerken beginnen. Dit proces was enorm leerzaam. Hoe meer discussie er was, hoe duidelijker het werd wat er voor de andere partij belangrijk was. Open discussiëren en nieuwsgierig zijn naar de zienswijze van de ander hebben geleid tot een gezamenlijk leerproces en een geslaagde herbestemming met respect voor de erfgoedwaarden.

Inhoudelijk heeft Onroerend Erfgoed zich onder meer toegespitst op de locatie van het toe te voegen volume, en erover gewaakt dat de herbestemming de draagkracht van het gebouw niet overschreed. Verder werden aspecten als de tegels en het metalen schrijnwerk nauw opgevolgd. Een ander belangrijk punt was de oorspronkelijke afwerking en kleurstelling van de gemeenschappelijke delen van het gebouw (inkomhal, trappenhallen, gangen, zuidrotonde, zuidterras). Veel aandacht ging naar de buitenisolatie en de reproductie van de tegels. In een proefopstelling werd nauw toegezien op afmeting, kleur, glans en structuur van de tegels en de kleur en dikte van de voeg. Het eindresultaat leunt zeer sterk aan bij de oorspronkelijke tegelafwerking. Tegels uit ditzelfde lot werden ook gebruikt voor de restauratie van het woonhuis Brunfaut in Meise. Daar zijn naast de nieuwe tegels ook nog originele tegels te zien. Hier wordt het bewijs geleverd dat er nauwelijks een verschil zichtbaar is.

Het nieuwe schrijnwerk moest voldoen aan de noodzakelijke comforteisen voor de herbestemming, met name dubbele beglazing en betere sluiting. De voorwaarde van Onroerend Erfgoed was hier dat het schrijnwerk opnieuw van metaal moest zijn, en zowel in buiten- als binnenaanzicht de oorspronkelijke afmetingen en vormgeving sterk zou benaderen. Zodoende kon het schrijnwerk aangepast worden naar hedendaagse standaarden, met behoud van het vroegere uitzicht.

Project
Herbestemming van een ziekenhuis
Oorspronkelijke functie
sanatorium
Nieuwe functie
rusthuis en assistentiewoningen
Bescherming
als monument en dorpsgezicht sinds 1993
Premie
deels bekostigd met een erfgoedpremie
Ontwerper
SVR-architects