Henry van de Velde (1863-1957) wordt vandaag beschouwd als één van de baanbrekers van de modernistische architectuur. In 1927 startte hij met het ontwerp van La Nouvelle Maison, zijn vierde en laatste, zelf ontworpen woning in Tervuren. Twee jaar later nam van de Velde zijn intrek in deze sober ogende villa, die in schril contrast stond met de cottagestijl die de groene buitenwijk van Brussel domineerde. Tussen 2019 en 2022 werden de woning en de tuin tot in het kleinste detail gerestaureerd door de nieuwe eigenaar. 

La Nouvelle Maison is een totaalkunstwerk, waarbij van de Velde zowel de architectuur, het tuinontwerp als de interieurvormgeving voor zijn rekening nam, met veel aandacht voor detail en materiaalkeuze. Hij koos meubels van gekende designhuizen en maakte estethisch gebruik van industrieel geprefabriceerde elementen. Zo is de borstwering van de balkons gemaakt van metalen gasbuizen en koppelstukken. De zichtas van de bibliotheek naar het atelier focuste op een schilderij van van de Veldes echtgenote Maria Sèthe, door Théo Van Rysselberghe. Een tapijt van zeegras was afgeboord met Belgische kalksteen. Tussen de wanden, de plafonds en de vele ingemaakte kasten zitten naadloos afgeronde hoeken. Haast onmerkbare kleurnuances in eenzelfde kamer spelen in op de lichtinval op verschillende tijdstippen.

De restauratie werd uitgevoerd door restauratiearchitect Guido Stegen. Hij deed dit op basis van doorgedreven vooronderzoeken van de kleuren en materialen, bouwhistorisch onderzoek, blowerdoortests en een thermografische studie van de woning. Volgens het principe van ‘patch repair’ keerde men zoveel mogelijk terug naar de oorspronkelijke toestand. Bij patch repair voert men minimale herstellingen uit aan het oorspronkelijke materiaal, dat bij Henry van de Velde altijd van een zeer hoge kwaliteit is en getuigt van een hoogstaand vakmanschap. Zo bereikt men een maximaal behoud van originaliteit, functionaliteit, kwaliteit en erfgoedwaarde. En door zo weinig mogelijk materiaal te vervangen is patch repair ook een erg duurzame manier van werken. 

De minieme kleurnuances van de wanden, die inspelen op elk verschil in lichtinval, zijn nauwgezet hernomen na een grondig kleuronderzoek door Fenikx. Een getrouwe kopie van het schilderij van Van Rysselberghe siert opnieuw de centrale leefruimte. De radiatoren, verwarmingsbuizen en stalen ramen bleven zoveel mogelijk behouden. De lichtschakelaars, stopcontacten en radiatorkranen zijn hedendaagse kopieën van het origineel. De nieuwe keuken en badkamers gebruiken eenvoudige, hedendaagse materialen die niet in de weg zitten van het historische uitzicht. Het resultaat is zowel een terugkeer naar het Gesamtkunstwerk dat van de Velde beoogde als een verrassend eigentijdse en comfortabele woning.

Authentieke modernistische woningen voldoen zelden aan de hedendaagse energienormen. Maar La Nouvelle Maison bleek voor de restauratie al bijzonder goed te scoren, met een verbruik van 135 kWh/m²/jaar. De combinatie van materiaalkeuze en oriëntatie zorgt voor een aangenaam binnenklimaat, waardoor verregaande energetische ingrepen konden vermeden worden. Die zijn beperkt tot dichting van lekken, isolering van rolluikkasten en vervanging van de verwarmingsketel en boiler. Het doel was een maximaal behoud van het originele energetische systeem van de woning. De oorspronkelijke zonnewering, essentieel tegen oververhitting in de zomer, is hersteld en voorzien van nieuwe doeken, een kopie gemaakt naar restanten van het origineel. Het nieuwe, gelaagde glas werd op vraag vervaardigd zonder de gebruikelijke metaalfolie. Die zou immers verhinderen dat het huis in de winter voldoende opwarmt door de zon. De gordijnen zijn teruggebracht volgens het ontwerp van van de Velde, om koudestraling tegen te gaan.

Het tuinontwerp van van de Velde was nog maar gedeeltelijk te herkennen. Bij de restauratie door restauratiearchitect Guido Stegen in samenwerking met landschapsarchitecte Ann Voets is de tuin dan ook grondig aangepakt. Het oorspronkelijke maar intussen vervaagde reliëf is volledig hersteld. De paden zijn opnieuw aangelegd in gerecupereerde flagstones met open voeg, waartussen betreedbare plantjes groeien. Een nieuwe ligusterhaag en gerestaureerde metalen palen sluiten weer net als vroeger de tuin af.

Een doordachte restauratie, met veel respect voor de erfgoedwaarde en de oorspronkelijk visie van de ontwerper, transformeerde deze 100 jaar oude woning met minimale ingrepen tot een oase van hedendaags comfort.